TITLE

Artykuły specjalistyczne / Sport

Rehabilitacja w spondylolizie


Na podstawie artykułu : Spondylolysis: a review and treatment approach. Peer KS; Fascione JM Orthop Nurs.,2007; 26 (2), pp. 104-11.

Spondyloliza  inaczej  kręgoszczelina  jest  to  przerwa  w  łuku  kręgowym  pomiędzy  górnym  i  dolnym  wyrostkiem  stawowym.  Ten  obszar  łuku  kręgowego,  klasycznie  definiowany  jako  część  wewnątrzstawowa  zwana  węziną,  jest  w  przypadku  spondylolizy  chrzęstno  włóknista,  a  nie  kostna.  Taki  stan  patologiczny  przeważnie  wywoływany  jest  przez  nadmierne  obciążenia  działające  na  kręgosłup  ustawiony  w  przeproście  i  łączy  się  z  hypermobilnością  dolnego  odcinka  kręgosłupa.  W  patogenezie  nie  można  wykluczyć  udziału  czynników  genetycznych  takich  jak:  słabość  warstwy  korowej  kości  lub  jej  niska  gęstość.  Zaburza  to  sprawność  łuku  kręgowego  i  zmniejsza  jego  zdolność  absorbowania  obciążeń.  Schorzenie  to  występuje  często  u  osób,  które  zawodowo  uprawiają  sport,  atletów,  gimnastyków,  piłkarzy,  zapaśników  i  nurków.  Szacuje  się,  że  cierpi  na  nią  4%  populacji.  Należy  wspomnieć,  że  50-81%  osób  cierpiących  z  powodu  spondylolizy  ma  także  spondylolistezę,  czyli  całkowite  obustronne  złamanie  części  wewnątrz  stawowej  kręgu,  wywołujące  przednie  jego  ześlizgiwanie  tzw.  krgozmyk.  Aby  podjąć  właściwe  leczenie,  należy  dokonać  dokładnej  diagnozy  istniejącego  uszkodzenia  i  rozpoznać  efekt  wywołany  zarówno  przez  przedni  ześlizg  kręgu,  jak  i  działanie  siły  kompresyjnej  na  powierzchnię  otaczającą  staw,  krążek  stawowy  i  struktury  neurologiczne.

         Wyróżnia  się  kilka  postaci  spondylolizy.  Postać  dysplastyczna  związana  jest  z  wrodzonym  niedorozwojem  łuku  kręgu,  postać  więzinowa  polega  na  przerwaniu  więziny  kręgu  na  skutek  ostrych  i  kompresyjnych  złamań  oraz  rozciągania  kręgosłupa.  Najczęstsza  przyczyna  tego  typu  złamań  to  długotrwały,  mechaniczny  ucisk  na  część  wewnątrzstawową  kręgu  pochodzący  z  sił  działających  w  pozycji  przeprostu  lub  rotacji.  Biomechanicznie  siły  kompresyjne  i  skręcające  są  wspomagane  przez  zmieniony  patologicznie  układ  kręgów  w  kręgosłupie  oraz  przez  jego  zaburzoną  równowagę  mięśniową.  Ta  zaburzona  równowaga  jest  przyczyną  nadmiernego  przodopochylenia  miednicy,  którego  konsekwencją  staje  się  wymuszona  pozycja  przeprostna  w  odcinku  lędźwiowym  kręgosłupa.  Zaburzona  równowaga  mięśniowa  w  połączeniu  z  patologicznym  działaniem  sił  obciążających  kręgosłup  owocuje  spondylolizą,  nawet  bez  ciężkiego  urazu.  Spondyloliza  zwyrodnieniowa  to  postać  powstająca  na  podłożu  zmian  zwyrodnieniowych  krążka  międzykręgowego,  która  powoduje  segmentową  niestabilność  oraz  przebudowę  wyrostków  stawowych.  Postać  urazowa  powstaje  na  podłożu  wszelkich  złamań  mających  miejsce  w  obrębie  łuku  kręgowego,  a  postać  patologiczna  wynika  z  rozmaitych  chorób  kości,  stanów  infekcyjnych  i  ich  powikłań.

         Współcześnie  diagnostykę  spondylolizy  przeprowadza  się  za  pomocą  zdjęć  radiologicznych,  tomografii  komputerowej,  scyntygrafii  oraz  rezonansu  magnetycznego.  Interwencje  chirurgiczne  podejmuje  się  w  odniesieniu  do  około  15  %  chorych  z  powyższym  rozpoznaniem.  Istnieje  kilka  specjalistycznych  technik  operacyjnych,  z  których  większość  polega  na  bezpośrednim  uzupełnieniu  ubytków  łuku  kręgowego.  Dąży  się  do  zastosowania  rozwiązań,  po  których  pacjent  może  wstać  z  łóżka  około  3  dni  po  wykonanym  zabiegu.  Zaleca  się  mu  jednak  noszenie  pasa  zabezpieczającego  i  wspierającego  odcinek  krzyżowo-ledźwiowy  krgosłupa  przez  okres  2  miesięcy.

         Postępowanie  pooperacyjne  skierowane  jest  w  pierwszym  momencie  na  walkę  z  bólem  i  obrzękiem.  Stosuje  się  okłady  z  lodu  dla  zmniejszenia  stanu  zapalnego,  obrzęku  i  odczuć  bólowych.  Po  złagodzeniu  bólu  można  zastosować  pulsacyjne  ultradźwięki  lub  ćwiczenia  izometryczne  okolicznych  mięśni  dla  poprawy  ukrwienia  operowanej  okolicy.  Większy  napływ  krwi  przyspieszy  produkcję  kolagenu,  miofibroblastów  i  spowoduje  lepsze  odprowadzanie  produktów  przemiany  materii.  Alternatywnie  stosuje  się  także  zewnętrzne  stymulatory  wzrostu  kości.  Terapia  powinna  jednak  trwać  pełny  rok  z  codzienną  aplikacją  30  minutowego  programu  o  parametrach:  częstotliwość  15,3  i  76,6  Hz  z  amplituda  drgań  równą  40  uT.

         Elementem  wspomagającym  leczenie  jest  także  farmakoterapia.  Pacjenci  otrzymują  leki  przeciwbólowe  i  niesterydowe  leki  przeciw  zapalne.  Mimo,  iż  są  one  stosowane  dla  walki  z  bólem  i  procesem  zapalnym,  to  warto  pamiętać,  że  ich  działanie  spowalnia  proces  odbudowy  kości.  Lekami,  które  warto  stosować,  są  środki  wpływające  na  poprawę  gęstości  kośćca.

         Rehabilitacja

         Rehabilitację  należy  zastosować  zarówno  u  chorych  poddanych  operacji,  jak  i  cierpiących  z  powodu  objawów  schorzenia.  Głównymi  wskazaniami  do  podjęcia  terapii  są:  długo  trwający,  uciążliwy  ból  pleców,  zmęczenie  dolnego  odcinka  kręgosłupa,  ból  w  odcinku  krzyżowo-lędźwiowym  w  końcowym  zakresie  ruchu,  niestabilność  w  środkowym  zakresie  ruchu  ze  zgięciem  kręgosłupa,  miejscowa  wrażliwość  przy  palpacji,  ból  i  osłabienie  mięśni  kulszowo-goleniowych  oraz  ból  okolicy  biodra  i  pachwiny.  Sposób  prowadzenia  terapii  ruchowej  w  pierwszej  fazie  leczenia  w  dużej  mierze  zależy  od  tolerancji  chorego  na  ból.  Głównymi  celami  fizjoterapii  są:  wspieranie  procesu  gojenia  kości,  walka  z  bólem  oraz  przywracanie  sprawności  funkcjonalnej.  Program  terapii  powinien  ewoluować  zgodnie  z  następującym  schematem:  1-  kontrola  bólu  i  procesu  zapalnego,  2-stabilizacja,  3-  siła  i  elastyczność,  4-  ruch  funkcjonalny.  W  fazie  początkowej  należy  położyć  duży  nacisk  na  zminimalizowanie  obciążeń  uszkodzonej  okolicy  poprzez  zastosowanie  ćwiczeń  stabilizujących,  poprawiających  elastyczność  i  siłę  mięśniową.  Koniecznym  jest  jak  najszybsze  osiągnięcie  neutralnej  pozycji  kręgosłupa,  która  pozwoli  zredukować  obciążenia  zajętej  okolicy.  Rozpoczynamy  od  ćwiczeń  mięśni  otaczających  bolesną  okolicę,  poprawiających  jej  stabilność.  Pracujemy  w  bezbolesnym  zakresie  ruchu,  izometrycznie  napinamy  mięśnie  brzucha,  podobnie  aktywujemy  mięsień  wielodzielny,  wykonujemy  delikatne  ruchy  miednicy,  ustawiamy  ją  w  pozycji  neutralnej,  wprowadzamy  trening  aktywnego  siedzenia  np.  na  piłce  do  ćwiczeń.  Zastosować  można  rozmaite  techniki  neuromięśniowe,  koncentrując  się  na  wzmocnieniu  mięśni:  zębatego  przedniego,  skośnego  zewnętrznego  i  wewnętrznego  brzucha,  prostego  brzucha,  poprzecznego  brzucha,  czworobocznego  lędźwi,  prostownika  grzbietu,  a  także  mięśni  kończyn  dolnych,  klatki  piersiowej  i  innych  mięśni  stabilizujących  tułów.  Skuteczne  są  ćwiczenia  bazujące  na  napięciu  izometrycznym  oraz  wykonywane  w  małym  zakresie  ruch  w  różnych  pozycjach  wyjściowych.  W  fazie  ostrej  unikamy  pozycji  przeprostnych  i  rotacji.  Pracujemy  nad  prawidłowym  ustawieniem  miednicy  przesuwając  ją  w  tyłopochylenie.  Po  osiągnięciu  podstaw  stabilności  uszkodzonej  okolicy,  zabezpieczających  ją,  włączamy  do  programu  ćwiczenia  poprawiające  siłę  mięśniowa  oraz  trening  aktywności  funkcjonalnych.  Program  rehabilitacji  musi  obejmować  trening  kontroli  posturalnej  i  uczyć  pacjenta  zachowania  właściwej  postawy  w  trakcie  siedzenia,  stania,  leżenia,  wstawania  i  dźwigania.  Szacuje  się,  że  przy  prawidłowym  przebiegu  terapii  czas  powrotu  do  pełnej  aktywności  fizycznej  wynosi  ponad  5  miesięcy.

         Lekarze  zalecają  chorym  noszenie  pasów,  sznurówek,  gorsetów,  lub  ortez  zabezpieczających  dolny  odcinek  kręgosłupa.  Warto  pamiętać,  że  stosuje  się  je  głównie  po  zabiegu  operacyjnym,  a  także  w  przypadku  zachowawczego  leczenia  przypadków  nie  kwalifikowanych  do  operacji.  Pacjent  nie  powinien  wykonywać  ćwiczeń  w  takim  zaopatrzeniu,  a  traktować  je  tylko  jako  rozwiązanie  tymczasowe  działające  przeciwbólowo  i  zapewniające  właściwe  ułożenie  kręgosłupa.  Pas  wykorzystywać  można  także  w  początkowym  okresie  terapii  przy  wykonywaniu  przez  chorego  aktywności  o  dużej  intensywności,  które  wymagają  dobrej  stabilizacji  tułowia.  W  głównej  mierze  dotyczy  to  aktywności  dnia  codziennego  podejmowanych  przez  chorych  samodzielnie.  Ortezy  zabezpieczające  dolny  odcinek  kręgosłupa  nie  zastąpią  pracy  silnych  mięśni  tego  odcinka.  Istotnym  elementem  terapii  jest  zatem  uświadamianie  choremu  potrzeby  pracy  nad  wzmocnieniem  własnego  gorsetu  mięśniowego,  dającego  najlepszą  stabilizację  w  każdej  sytuacji.
© 2017 by Reha Plus. All rights reserved.
Agencja Interaktywna Kraków