Z nietrzymaniem moczu można żyć.
Można je też leczyć.
Uroginekologia zajmuje się leczeniem wszystkich form nietrzymania moczu, a także obniżeniem narządów miednicy mniejszej i związanymi z tym dolegliwościami. Leczenie odbywa się w sposób interdyscyplinarny, ponieważ często są to problemy kompleksowe. Oznacza to, że pacjentkami zajmują się lekarze specjaliści z różnych dziedzin medycyny, którzy mają wspólny cel: ulżyć pacjentce w jej obciążającym i intymnym problemie. W procesie leczenia, w zależności od rodzaju schorzenia może uczestniczyć ginekolog, urolog, chirurg, neurolog, internista oraz inni specjaliści. Często, kluczową rolę odgrywa także fizjoterapeuta.
O skali problemu świadczy fakt, że rynek pieluch dla dorosłych jest dużo większy od rynku pieluch dla niemowląt, a 40% kobiet i 11% mężczyzn doświadczy w ciągu swojego życia nietrzymania moczu. 30-40% kobiet w wieku 50 do 70 lat cierpi na którąś z form nietrzymania moczu, ale cierpi na nie również 10% kobiet w wieku 30 do 40 lat.
Uroginekologia zajmuje się leczeniem następujących jednostek chorobowych:
- Wysiłkowe nietrzymanie moczu to niekontrolowana utrata moczu w czasie kichania, kaszlu lub wysiłku fizycznego związanego z napinaniem mięśni brzucha.
- Parcia naglące to powtarzające się skurcze pęcherza moczowego, które powodują, że Pacjentki niekiedy nawet kilkakrotnie w ciągu godziny zmuszone są do odwiedzania toalety. Jeżeli droga do toalety okazuje się zbyt długa, wówczas dochodzi do niekontrolowanej utraty moczu.
- Mieszana forma nietrzymania moczu występuje u Pacjentek, które gubią mocz w czasie kaszlu, kichania lub wysiłku fizycznego, podczas gdy jednocześnie pojawiają się też parcia naglące.
- Nietrzymanie moczu z powodu przepełnienia pęcherza. Jeżeli przeszkody anatomiczne, takie jak obniżenie pęcherza moczowego i przedniej ściany pochwy utrudniają prawidłowe oddawanie moczu, może to doprowadzić do całkowitego wypełnienia pęcherza moczem, który następnie wypływa przez cewkę, ale nie prawidłowym strumieniem, lecz kroplami i w sposób niekontrolowany.
- Zaleganie moczu w pęcherzu prowadzi do nawracających infekcji dróg moczowych, konieczności częstego oddawania moczu, a także może być przyczyną parć naglących.
- Nietrzymanie moczu spowodowane powstaniem połączeń między pęcherzem a pochwą lub macicą, czyli tak zwane przetoki moczowe. Przetoki mogą powstawać po porodach, operacjach ginekologicznych lub naświetlaniu i zupełnie uniemożliwiają kontrolę nad oddawaniem moczu. W moczu mogą się okresowo pojawiać domieszki krwi.
- Nietrzymanie moczu z powodów neurologicznych. Pacjenci cierpiący na schorzenia neurologiczne, autoimmunologiczne i metaboliczne mogą tracić kontrolę nad trzymaniem moczu, gdyż zaburzona jest wymiana sygnałów nerwowych pomiędzy pęcherzem moczowym a ośrodkami kontroli w mózgu. Takie dolegliwości spotyka się u chorych na długoletnią niewyrównaną cukrzycę, stwardnienie rozsiane, uszkodzenia rdzenia kręgowego, a także u osób cierpiących na depresję.
- Obniżeniu narządów miednicy mniejszej może, lecz nie musi, towarzyszyć gubienie moczu. Zdarza się, że dochodzi do obniżenia tylko pęcherza moczowego i przedniej ściany pochwy, tylko tylnej ściany pochwy i odbytnicy lub tylko obniżenia macicy, która może wysuwać się z przedsionka pochwy, często powstają defekty mieszane. W zaawansowanych przypadkach może dochodzić do całkowitego wypadania macicy. Często towarzyszą temu problemy w sferze seksualnej, bóle w podbrzuszu, zaparcia, dolegliwości podczas oddawania moczu i stolca oraz stany zapalne. Do obniżenia narządów miednicy mniejszej dochodzi najczęściej u osób, które rodziły duże dzieci lub rodziły wielokrotnie drogami natury, które pracują ciężko fizycznie lub wyczynowo trenują sport oraz u cierpiących z powodu nadwagi. Takie dolegliwości mogą także wystąpić lub nasilić się u pacjentek po ustaniu miesiączkowania – w okresie pomenopauzalnym. Choroba ma najczęściej charakter postępujący i bez leczenia stopniowo nasila się. Im wcześniej pacjentka podejmie terapię, tym większa jest szansa całkowitego wyleczenia.
Diagnostyka chorób związanych z obniżeniem narządów rodnych, a także dysfunkcją pęcherza powinna być wykonana przez doświadczonego lekarza uroginekologa, gdyż tylko ona pozwala na zaplanowanie indywidualnej, a tym samym skutecznej terapii. W celach diagnostycznych wykonuje się:
- wnikliwy wywiad dotyczący dolegliwości,
- protokół mikcyjny,
- badanie ginekologiczne, włącznie z USG przezpochwowym,
- ocenę stanu krocza (w tym uszkodzeń okołoporodowych),
- USG krocza,
- badanie urodynamiczne: cystotonometrię i profil ciśnienia w cewce moczowej,
- cystoskopię,
- uretroskopię,
- endosonografię przezodbytniczą.
Głównym założeniem terapii, jeżeli jest to jeszcze możliwe, jest podjęcie próby leczenia bezoperacyjnego. W przypadku nietrzymania moczu i obniżenia narządów miednicy mniejszej istnieje szereg zachowawczych metod leczenia, takich jak terapia farmakologiczna, fizjoterapia i gimnastyka oraz elektrostymulacja mięśni krocza. Często przynoszą one poprawę. Możliwe jest też zastosowanie specjalnych wkładek dopochwowych (krążki i kostki - tak zwane Pessary). Niekiedy wskazana jest modyfikacja stylu życia lub odżywiania.
Jeżeli terapia zachowawcza nie zapewnia oczekiwanych rezultatów konieczna jest terapia operacyjna:
- nowoczesne, przezpochwowe metody operacji obniżenia narządów miednicy mniejszej z wykorzystaniem implantatów polipropylenowych, siatek (w terminologii anglojęzycznej nazywanych "mesh"),
- laparoskopowe operacje naprawcze wykonywane od strony jamy brzusznej, takie jak podwieszenie pochwy lub szyjki macicy do elementów kostnych miednicy na taśmie polipropylenowej, czyli laparoskopowa sakrokolpopeksja i sakrocerwikopeksja oraz wykonywana laparoskopowo operacja sposobem Burcha,
- taśmy beznapięciowe TVT lub TOT z polipropylenu zakładane pod cewkę moczową przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu,
- konwencjonalne przezpochwowe operacje naprawcze stosowane przy obniżeniu macicy, pęcherza moczowego i odbytnicy bez użycia implantatów (plastyki pochwy) z zachowaniem macicy lub w razie potrzeby połączone z usunięciem macicy (hysterektomią),
- ostrzyknięcia pęcherza moczowego przy parciach naglących (Botox),
- ostrzyknięcia cewki moczowej hydrożelem (Bulkamid),
Nawet po udanej operacji dla zachowania jej wyników konieczna jest dalsza terapia konserwatywna, a w szczególności fizjoterapia. Kilka tygodni po operacji należy rozpocząć fizjoterapię, czyli gimnastykę mięśni dna miednicy, także z użyciem nowoczesnego sprzętu biofeedback. Celem fizjoterapii jest nauczenie pacjentki odpowiednich ćwiczeń, które potem powinna wykonywać codziennie, aby zapobiec wznowie choroby. Często dla utrwalenia efektu operacyjnego stosuje się także leczenie farmakologiczne. U kobiet po okresie menopauzy stosuje się lokalną terapię hormonalną, czasami uzupełnioną o leki rozkurczające pęcherz moczowy.
Tylko całościowe podejście do pacjentki oraz współpraca lekarzy i fizjoterapeutów może zagwarantować długotrwały efekt i skuteczność leczenia.
dr n. med. Paweł Szymanowski
specjalista ginekolog-położnik
Centrum Zdrowia Kobiety Gyneka w Krakowie